Goeie vraag: hoe komt het toch dat je steeds weer opnieuw doet wat je deed. En vervolgens telkens weer krijgt wat je kreeg (terwijl je het zo graag anders wilde!). Want dat is wat er gebeurt, wanneer je telkens opnieuw je oude, bekende gedragspatroon blijft herhalen. Het gaat automatisch, je herkent dat vast wel. Je ziet een oude kennis lopen en je kijkt de andere kant op, in de hoop dat hij jou niet ziet (en al helemaal dat hij jou niet aanspreekt!). En dat, terwijl je je gisteren nog had voorgenomen om mensen juist níet uit de weg te gaan. Omdat je weet dat vermijdingsgedrag niet de oplossing is. Maar toch doe je het. Weer.
Ander voorbeeld: je wilt actiever worden. Meer bewegen, te beginnen met wandelen, en in een later stadium misschien wel weer eens naar de sportschool. Want je weet dat meer beweging goed voor lichaam en geest is. Dat je je daardoor beter gaat voelen: fitter, energieker en blijer. En dat zelfs je angstklachten daardoor verminderen. Dus je neemt je voor om iedere ochtend een stukje te gaan lopen. Maar het komt er niet van. Want iedere ochtend voel je je moe, futloos en down en heb je allesbehalve zin in een blokje om. Dus doe je het niet. Weer niet.
Directe beloning
Je kan op verschillende manieren kijken naar dit uitstel- of afstelgedrag. Misschien heb je wel eens gehoord van onze verschillende breinen. Wij mensen hebben een oerbrein (of: reptielenbrein), zoogdierenbrein (je emotionele brein) en mensbrein (je rationele brein). Op wilskracht – gelegen in je mensbrein – red je het vaak niet. Je reptielen- en zoogdierenbrein zijn namelijk krachtiger dan je mensbrein. We zijn enorm gevoelig voor prikkels die ons direct of indirect belonen. Bekend, vertrouwd gedrag beloont ons, alleen al omdat het de minste moeite kost. Je reptielenbrein (oerbrein) is lui. Doen wat je al deed en toegeven aan je instinct, is kortetermijndenken en levert kortetermijnwinst op. Maar voor de langere termijn (dat wat je mensbrein wilt) is het minder handig…
Automatische reactie
Een andere verklaring voor het ‘niet doen terwijl je het eigenlijk wel wilt’ is het vasthouden aan bekende denk- en gedragspatronen. Je persoonlijke ervaringen met personen en dingen zitten opgeslagen in een netwerk van zenuwcellen waaruit ons brein is opgebouwd. In je brein is je persoonlijke verleden vastgelegd. Vanuit die herinneringen reageer je automatisch op nieuwe ervaringen, die gelinkt zijn aan de bekende patronen in je brein. Daardoor reageer je steeds automatisch – op een voor jou vertrouwde manier. Je denkt en reageert op een wijze die overeenkomt met je omgeving. Oftewel: onbewust laat je je omgeving bepalen wat je denkt. Je herhaalt bekende gedachtepatronen, waardoor je in een cirkeltje blijft ronddraaien, zonder dat je er erg in hebt.
Als je je bewust bent van deze patronen, kun je er al veel makkelijker ‘boven staan’. En als je je realiseert dat je op verschillende niveaus – dus zowel fysiek, emotioneel, rationeel en spiritueel – je angst de baas kunt worden, waarom zou je het dan niet dóen? Goeie vraag.
